مفهوم نیایش در نظر کودک

دعاهای کودکان بر پایه محتوا به بخش های زیر تقسیم می شوند:

الف) دعاهای دوستانه که درباره خانواده، خویشان، دوستان، دیگران، حتی حیوانات خانگی و... درخواست می شود.
ب) گونه شخصی که برای سپاسگزاری از خدا، اقرار به خطا، رفتار پسندیده تر، بخشش های مادی، خواسته های مربوط به مدرسه و کارهای شخصی انجام می شود.
ج) دعاهایی که در آنها پیشگیری از خطرهای فیزیکی دنیا و بهبود بیماری خود و دیگران درخواست می شود.
د) دعاهایی که در قالب محفوظاتی تکرار می شوند و دعاها و عبادت های واردشده در دین و نیز نیایش های مدرسه ای را در برمی گیرند.

هنگامی که کودکان به دعا و مناجات با خداوند سرگرم اند، برداشت هایی متناسب با دنیای شناختی خود دارند و درباره خدایی که با او حرف می زنند، برپایه سال های گوناگون متفاوت است.

آزمایش مفهوم نیایش در نظر کودک:

این پژوهشگران ، براساس نظریه پیاژه ، با 80 دختر و 80 پسر 5 تا 12 ساله درباره ی نیایش مصاحبه کردند. از آنها سوالهای باز پاسخ پرسیدند، مانند اینکه ((دعاچیست؟)) و ((دعاها کجا میروند؟))، و نیز به آنها کار تکمیل جمله دادند(مثلا《معمولا هنگامی دعا میکنند که...》) سه داور برحسب راهنمای نمره گذاری ای که مراتب متمایز و میزان عینی سازی_انتزاع را مشخص میکرد به طور مستقل پاسخ های کودکان را تحیل میکردند . نتایج نشان دهنده ی سه مرحله در رشد مفهوم نیایش بودند:

۱: در سنین کمتر(7_5)،کودکان بر پایه دعاهایی که از بر بودند به پرسش ها جواب مشخصی میدادند.

۲: کودکان 7 تا 9ساله نیایش را مجموعه ای از فعالیت های عینی با زمان و مکان معین می دانستند: هدف نیایش ها هم ملموس بود و نوعا به درخواست های شخصی مربوط میشد.

۳: برای بچه هایی که بین9 تا 12 ساله بودند، نیایش انتزاعی تر بود و به جای درخواست های شخصی بیشتر شکل مکالمه داشت.

به این ترتیب ، در طیف سنی 5 تا 12 ساله ، نیایش ظاهرا از حد عادات و قطعات حفظ شده در میگذشت و نخست به درخواست های شخصی ملموس و سپس به خواسته های انتزاعی تر توام با احساسات انسان دوستانه و نوع دوستانه تبدیل میشد. تحولی هم از لحاظ عاطفی صورت میگرفت :

برای بچه های کوچکتر نیایش از نظر عاطفی خنثی بود اما در چشم بزرگترها نیایش تلویحات عاطفی مهمی داشت،( مثلا اظهار همدردی و نیز همسان پنداری خود با خدا و دیگران) همه اینها با مفهوم سازی پیاژه از رشد شناختی کاملا جور در می آیند. دو مرحله اول رشد نیایش موازی است با مراحل پیش عملیاتی( مرحله فرعی پیش ادراکی) و عملیات عینی. مرحله سوم لانگ و همکارانش بیشتر از همه دارای جنبه گذر است و شاهدی است بر ویژگی اندیشه انتزاعی در مرحله ی عملیات صوری پیاژه که وی گمان میکرد تقریبا تا پیش از دوازده سالگی آغاز نمیشود.

منبع: کتاب روانشناسی دین بر اساس رویکرد تجربی(اسپیلکا) ،مترجم دکتر محمد دهقانی