مکتب فرانسوی

عمده تلاش روانشناسان فرانسوی در زمینه روانشناسی دین، در حیطه روانشناسی مرضی بوده است.

ژان مارتین شارکو: بزرگترین عصب شناس عصر خود بوده و معتقد بود جن زدگی، چیزی بیش از نوع خاصی از هیستری نیست. به اعتقاد وی ، شفای دین را می توان از راه تلقین به خود و سرایت ویژگی های روانی در گروه تبیین و درک کرد.

پیرژانه: وی پیشکسوت روانشناسی فرانسه و شناخته شده ترین شاگرد و همکار شارکو است که به یاری روانشناسی دین آمده است. مورد پژوهی های وی درباره حالت های استثنایی دینی بسیار شناخته شده است. برجسته ترین مطالعه ی ژانه ، مربوط به بیماری به نام مادلین است. وی در مطالعه ی مادلین متوجه شد در پس حالات متغیر عرفانی وی ، اختلال ضعف روانی قرار دارد گه امروزه به اختلال وسواس فکری_ عملی معروف است.

ژرژ برژه: مهمترین شخصیت سنت التقاطی پروتستان، برژه است. اصل توازی دین و روانشناسی، مکمل اصل برون داشت امور متعالی فلورنو است. از نظر اصل فوق ، پدیده دینی دارای دو جنبه متناظر حالت های روانشناختی معنای عینی است. بنظر وی، روانشناسی دین تنها صلاحیت پرداختن به حالت های روانشناختی را دارد. به اعتقاد وی، به تفسیر روانشناختی ، الهیات ایمانی و تکلیف اخلاقی نیز باید افزوده شود. جالب ترین اثر برژه، مطالعه وی درباره حضرت عیسی است.

ژان پیاژه: وی مستقیما به سنت التقاطی فرانسه کمک رسانده است. وی با تایید اصول فلورنو، اذعان داشت که روانشناسی نمیتواند به تنهایی درباره ارزش های دینی داوری کند. پیاژه، دو نوع نگرش بنیادین را از هم متمایز میکند: نگرش تعالی ماورائی و نگرش حضور همه جایی خداوند. به اعتقاد پیاژه، افراد هنگامی به تعالی و اخلاق فرمانبرداری گرایش دارند که در کودکی به آنان تعلیم شده باشد به بزرگترها، احترام یک جانبه داشته باشند. گرایش به اعتقاد به حضور همه جایی خداوند و اخلاق خود مختارانه هنگامی است که نگرش فرد، احترام متقابل مبتنی بر برابری و روابط متقابل باشد.

تئودور فلورنو: فرانسه در علاقه به حالت های استثنایی روانی شهرت دارد و در آثار وی نیز متجلی است. همراه وونت به تحقیق پرداخته و ریاست مرکز روانشناسی تجربی دانشگاه ژنو را به دست آورد. مطالعات گسترده وی درباره احضار ارواح ، به فهم رو به رشد فعالیت ضمیر ناخودآگاه بسیار کمک کرد. فلورنو همانند جیمز، علاقه ای جانبدارانه به دین داشت. وی به دلیل ارائه 2 اصل بنیادین برون داشت امور متعالی، و تفسیر زیست شناختی معروف شده است. براساس اصل برون داشت امور متعالی، روانشناسان دین باید در مورد وجود مستقل موضوعات دینی نه انکار و طرد اتخاذ کنند و نه موضع تایید، این قلمرو صلاحیت آنان است که احساس تعالی را به رسمیت بشناسد و ظرایف و انواع آن را به دقت بررسی کنند. وی در جایگاه صاحب نظری قابل احترام در سنت التقاطی پروتستان که در ژنو مرکزیت دارد نیز شناخته میشود. روانشناسان سنت التقاطی پروتستان تحت تاثیر روانشناسی های عمقی و متاثر از تحقیقات جدیدی هستند که درباره رشد شناختی انجام شده است. بر پایه اصل تفسیر زیست شناختی، روانشناسی دین 4 ویژگی دارد: الف) دریافتن شرایط ارگانیک برای پدیدار های دینی(فیزیولوژیک)

ب) بررسی دقیق عوامل درونی و بیرونی در سیر تحولی شان (ژنتیک یا تحولی)

ج) حساسیت به تفاوت های فردی(تطبیقی)

د) به رسمیت شناختن اینکه زندگی دینی ، فرآیندی زنده و بسیار پیچیده و مشتمل بر تعامل بر بسیاری از عوامل است(پویا)

منبع: خلاصه کتاب در آمدی بر روانشناسی دین مسعود آذربایجانی و سید مهدی موسوی